СОЯ (Glycine max (L.) Merr.) ДАҚЫЛДАРЫ ҮШІН БИОТЫҢАЙТҚЫШ ҚҰРУҒА АРНАЛҒАН ТҮЙНЕК БАКТЕРИЯЛАР ШТАММЫ

Аңдатпа

Соя (Glycine max (L.) Merr.) бұршақ дақылдары арасында жетекші дақыл болып табылады және оның әлемдегі сұранысы жыл сайын өсіп отыр. Қазақстан үшін соя стратегиялық дақыл болып табылады, себебі ол адамдар мен жануарлардың қоректенуіндегі ақуыз тапшылығын азайтуға мүмкіндік береді. Дегенмен, Қазақстандағы соя шығымдылығы басқа елдермен салыстырғанда төмен. Өнімділігі төмен болғандықтан, оның өндірісі тиімсіз болады. Сояның өнімділігін арттыру үшін қоршаған ортаға қауіп төндіретін минералды азот тыңайтқыштары қолданылады. Сояның азотпен қоректенуін жақсарту мәселесінің шешімі атмосфералық азотты бекітетін және оны өсімдіктерге беретін түйнек бактериялар негізіндегі биотыңайтқыштарды қолдану болып табылады. Бұл зерттеудің мақсаты соя тамырларында түйнектерді тиімді қалыптастыруға, тұқымның өнуін арттыруға, дамуды ынталандыруға және соя өнімділігін арттыруға қабілетті, азотты бекіту белсенділігі жоғары түйнек бактерияларының жаңа штаммын бөліп алу. Қазақстанның Алматы облысының егістік алқаптарында жиналған соя өсімдігінің тамырындағы түйнектерден Bradyrhizobium japonicum H7 бактериясының жоғары тиімді штаммы бөлініп алынды, ол көптеген түйнектер түзуге, атмосфералық молекулалық азотты белсенді бекітуге, өсімдіктердің қоректенуінде азотты жақсартуға және соя өнімділігін арттыруға қабілетті. Далалық тәжірибелерде Н7 штаммымен инокуляциялау соя тұқымының өнгіштігін 90%-ға дейін арттырып, өну тығыздығын 26-30%-ға, өсімдік биіктігін 25%-ға, өнімділікті 9-11 ц/га арттыратыны анықталды. Осылайша, түйнек бактериялардың Bradyrhizobium japonicum H7 штаммын соя дақылына арналған бактериялық тыңайтқыш жасау үшін пайдалануға болады.